Hoe vaak heb jij vandaag iets gedaan zonder je verstand te gebruiken? Eén keer? Drie keer? Vijf keer? Nog helemaal niet?
Wat je antwoord ook is: er klopt waarschijnlijk geen hout van.
Heel veel besluiten die je vandaag nam, die nam je totaal onberedeneerd. Zonder ook maar een greintje verstand. Via je reptile brain.
Diep in jou zit nog een restje reptiel. In je lijf, misschien. Maar daar heb ik minder verstand van. Over het brein weet ik meer. In jou bevindt zich nog een deel van het reptile brain. Hardnekkig zit het daar. Zodra je wordt geconfronteerd met sensaties of prikkels zoals geluiden en bewegingen, of warmte en kou, of mogelijke dreiging via de nieuwsberichten, schakelt het brein linea recta door naar dat oorspronkelijke deel. Zeg maar: de fabrieksinstellingen.
Het reptielenbrein neemt razendsnel een besluit. Daarmee kan ‘t kiezen tussen twee nogal basale en vooral ónberedeneerde besluiten. Namelijk besluit A of besluit B.
Besluit A is toenadering. Besluit B is ontwijking.
Toenadering: we gaan erop af. We onderzoeken de boel. De casus, het probleem, de man of vrouw of het groepje mensen. We proeven of ruiken.
Ontwijking: we gaan ervandoor. We slaan de mappen dicht of het aanbod af. We rennen weg van het gevaar of lopen snel terug naar onze auto. We nemen afscheid of we kwamen al helemaal niet in de buurt. Soms laten we een staart achter.
Met intelligentie heeft dat allemaal nada te maken.
Maar het is er wel: die intelligentie. De rede. Gelukkig gaf de evolutie ons een flinke prefrontale cortex. Dat is het kroonjuweel, kun je wel zeggen. En het is ons bewustzijn, gevoed door – inderdaad – onze intelligentie. Bij de één is die voeding rijkelijker dan bij de ander, en dat is goed. Ook daar is veel over te schrijven. Maar niet nu.
Door het bewustzijn – de prefrontale cortex of cortex praefrontalis
– kunnen we analyseren, redeneren en uitleggen. Het geeft ons inzicht in onszelf. We zoeken een verklaring voor iets dat we instinctief doen. Ook bedriegelijk, trouwens. En ook veel over te schrijven.
Die verschillende delen van onze hersenen hebben elkaar hard nodig. Ze versterken elkaar. De ratio kán niet functioneren zonder het doorslaggevende advies van het reptiel.
Het verborgen deel in ons ís en blijft een reptiel. Prachtig hoor, maar inmiddels zijn we behoorlijk veel verder. Toch doen we heel vaak doen het ongelooflijke.
We geven het drammende, zeurende en licht onnozele reptiel in ons zijn zin.
We wéten best dat we moeten delen, beheersen, besluiten, bewegen, hervormen, verbeterer, aangaan of juist weglopen.
Maar we ontwijken. We vluchten of bevriezen bezwijken voor de verleidingen. We zoeken toenadering tot iets waar we niet moeten zijn.
Wie het reptile brain te veel ruimte geeft, die kiest voor primitieve gerieflijkheid. De weg van de minste weerstand. Oplossingen voor de korte termijn.
Voor een reptiel prima te doen.
Maar we zijn inmiddels geëvolueerd tot heuse mensen. Die promotie gaf ons verantwoordelijkheden.
Makkelijke oplossingen creëren een moeilijk leven.
De moeilijkste besluiten in je leven doen het meeste pijn. Maar daarmee maak je het leven uiteindelijk beter.